انواع توجه:
الف) توجه انتخابی (selective attention)
ب) توجه متمرکز (focused attention)
ج) توجه پایدار ((sustained attention
د) توجه تقسیم شده (divided attention )
توجه انتخابی:
عمده ترین عملکرد توجه این است که ما را قادر می سازد تا اطلاعات را بطور انتخابی مورد پردازش قرار دهیم. توجه انتخابی مستلزم فیلتر کردن اطلاعات محرک است، یعنی فرد محرک های حواس پرت کن را کنار می زند و معنی محرک اصلی را تشخیص می دهد. این مورد می تواند اتوماتیک یا خودآگاه باشد و به کارکرد مناسب سیستم هشیاری و نیز به انگیزه بستگی دارد.
توجه انتخابی در آزمایشگاه با استفاده از تکالیف جستجوی بینایی مورد مطالعه قرار می گیرد. یک نمونه از این تکالیف، جستجو کردن آیتم های خاص ( مثل کلمات، حروف یا تصاویر) در بین ردیف هایی از آیتم های حواس پرت کن است. به عنوان مثال افراد باید در لیستی از حروف یک صدای خاص را پیدا کنند. هرچه حروف حواس پرت کن به حرف هدف شبیه تر باشد این تمرین مشکل تر خواهد بود. (مثلا پیدا کردن حرف O در ردیفی از Q دشوارتر از پیدا کردن O در ردیفی از T است.)
توجه متمرکز:
در تکالیف توجه متمرکز یا جای هدف مشخص است یا هدف براحتی از سایر اطلاعات قابل تشخیص است اما عوامل حواس پرت کن نیز وجود دارد. مثلا تماشای فیلم در یک سینمای شلوغ را در نظر بگیرید. مکان پرده سینما تغییر نمی کند اما عوامل حواس پرت کن زیادی وجود دارد که باید شناخته شود. توجه متمرکز مستلزم تمرکز است.
توجه پایدار:
توجه پایدار به توانایی فرد در پردازش اطلاعات ورودی بطور فعال در یک دوره زمانی اطلاق می شود. توجه پایدار توسط تکالیف vigilance اندازه گیری می شود. vigilance به هشیاری پیش از وقوع اتفاق اطلاق می شود. در محیط آزمایشگاهی برای مطالعه vigilance از تست ساعت استفاده می کنند. در این تکلیف، فرد به حرکت ثانیه شمار در صفحه سفید ساعت نگاه می کند و هر بار که ثانیه شمار 2 ثانیه حرکت کرد باید زمان را گزارش کند. عملکرد فرد در این تکلیف پس از 30 دقیقه به طور چشمگیری کاهش پیدا می کند.
توجه تقسیم شده:مطالعات مربوط به توجه تقسیم شده توانایی فرد را برای انجام همزمان بیش از یک تکلیف مورد بررسی قرار می دهد. تقسیم
توجه و تغییر مسیر توجه با هم مورد بررسی قرار می گیرند زیرا افتراق تقسیم صحیح توجه بین تکالیف مختلف از تغییر سریع توجه از تکلیفی به تکلیف دیگر بسیار دشوار است. مثلا خواندن روزنامه و تماشای تلویزیون را در نظر بگیرید. آیا همزمان توجهتان را بین این دو کار تقسیم می کنید یا از یکی از به دیگری منتقل می کنید؟ زمانی که تلویزیون اتفاق جالبی را نشان می دهد به تلویزیون توجه می کنید و زمانی که پیام های بازرگانی پخش می شود توجهتان را به روزنامه معطوف می کنید. به همین دلیل از اصطلاح "توجه تقسیم شده" استفاده می شود تا هر دو مورد را توصیف کند
دکترجعفر معصومی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
راههای تماس:
09146590651 09143162621 33371869
.
