-ارزیابی اندامهای تولیدی گفتار(Oral Assessment)09146590651, 09143162621, 33371869
-ارزیابی اندامهای تولیدی گفتار(Oral Assessment)در بخش ارزیابی اندامهای محیطی گفتار،ساختمان،حرکت ودامنه حرکت،سرعت وقدرت هر یک ازاندامهای تولیدی گفتار همچون لب،دندان،زبان،فک،کام ونرم کام مورد توجه آزمونگر است.همچین مواردی چون وجود یاعدم وجود حساسیت در هر یک از اندامهای فوق،توانایی تشخیص،حس لمس داخل دهانی نیز از اهمیت خاص برخوردار است وضروری است تا در کنار زیر بخش های ذکر شده شناخت همه جانبه ای را در ارتباط با کفایت عملکرد اندامهای تولیدی گفتاربرای فرد آزمونگر فراهم سازند.
الف 1-حرکت اندامهای تولیدی گفتار:
1-ارزیابی حرکات زبان:جهت ارزیابی حرکات مربوط به زبان،حرکات زبان به سمت بالا،پایین،چپ وراست وحرکات چرخشی زبان در داخل وخارج دهان مورد بررسی قرار می گیرد.
2-ارزیابی حرکات لب:در ارزیابی حرکات لب وضعیتی که گوشه لب ها به طرفین کشیده شده/i/ویا وضعیتی مشابه تولید واکه /u/وسپس حرکت پیوسته/u/-/i/ مورد توجه آزمونگر می باشد هم چنین باز وبسته کردن لبها بدون آواسازی مورد ارزیابی قرار می گیرد.
3-ارزیابی حرکات نرم کام:حرکت نرم کام به هنگام تولید واکه/â/ مورد نظر است.
4-ارزیابی رفلکسGag: این رفلکس با فشار آرام روی قسمت خلفی زبان یابوسیله ضربه زدن به نرکام یا دیوارحلق توسط قاشق به وجود می آید پاسخ طبیعی عبارتست از حرکت قدامی-خلفی نرم کام بطور قرینه وحرکت پرده خلفی لوزه ها به طرف خط وسط است.حرکات نامتقارن وکاسته شدن حرکت کام یا پرده خلفی لوزه هانشانه ضعف نرم کام است .عدم ایجاد رفلکس Gagباید ثبت شود.ارزیاب باید توجه داشته باشد درصد کمی از افرادطبیعی رفلکس Gagندارند ولی در کودکان عقب مانده ذهنی معمولا حساسیت بیش از حد طبیعی وجود دارد،بطوریکه حتی با لمس قسمت های جلوئی دهان وبخصوص زبان این رفلکس در آنها فعال می شود.در صورت حساسیت بیش از حد معمول دهان وایجاد رفلکس Gag درقسمت های قدامی،ارزیاب دو برگه ارزیابی مشخص خواهد کرد با تحریک کدام قسمت از دهان رفلکس ایجاد شده است.
الف2-ارزیابی دامنه حرکت اندامهای گفتاری:آزمونگر پس از اینکه وجود یا عدم وجود هریک از حرکات اندامهای محیطی گفتار را مورد بررسی قرار می دهد،می باید در ارتباط باکفایت ومهارت انجام حرکات فوق ونیز وسعت حرکت مورد نظر،توضیحاتی را در برگه ثبت ارزیابی شرح دهد تحت عنوان دامنه حرکات اندامهای محیطی گفتار.
ب-ارزیابی سرعت اندامهای تولیدی گفتار:
گفتار مجموعه ای از حرکات پیچیده ومتوالی بصورت زنجیره های حرکتی است وبه همین دلیل مستلزم حرکات بسیار ظریف وهماهنگ می باشد.به منظور اطمینان از سلامت ویکپارچگی دستگاه گفتار پس از ارزیابی وجود یا عدم وجود حرکت ودامنه حرکت ارزیاب کفایت اندامهای محیطی گفتار در دو زمینه 1-سرعت حرکاتverbal و2-سرعت حرکاتnonverbal مورد توجه قرار خواهد داد.منظور از ارزیابی سرعتverbal اندامهای گفتار،سرعت انجام حرکاتی است که توﺃم با آن فرد مورد آزمون صداهای گفتاریی را که با اندام مربوطه تولید می شوند را به هنگام انجام حرکت تولید خواهد کرد وچنانچه انجام حرکت مورد نظر بدون تولید آوائی باشد ارزیابی سرعتnon-verbal اندامهای تولیدی گفتار مورد توجه می باشد.قابلیت انجام حرکات سریع ومتناوب اندامهای محیطی گفتار در تولید حرکات گفتاری وغیرگفتاری،Diadochokinesis نامیده میشود.
1-ارزیابی سرعت حرکات verbal اندامهای تولیدی گفتار:در این قسمت ارزیابی،سرعت انجام حرکات لبها به هنگام تولید سیلابهائی با همخوان دولبی (/pa//ba/)،سرعت انجام حرکات زبان به هنگام تولید سیلابهائی با همخوان های لثوی(/ta/و/da/) وکامی(/ka/ و/ga/( مدنظر می باشد.در این ارزیابی زمان انجام تست برای کل حرکات ثابت فرض شده و زمانی حدود7ثانیه می باشد وتعداد دفعاتی که فرد مورد نظر آزمون توانائی انجام حرکات مربوطه را در زمان فوق داراست،ثبت می شود.ارزیابی سرعت حرکاتverbal اندامهای تولیدی گفتار می تواند علاوه بر استفاده از تک سیلابهای مرکب همخوانهای دولبی،لثوی،کامی با استفاده از زنجیره دوسیلابی وسه سیلابی نیز انجام می شود بدین ترتیب باتغییر واکه در یک جایگاه وتغییر همخوان درچند جایگاه امکان ارزیابی سرعت اندامهای تولید گفتار به هنگام آواسازی وسعت قابل ملاحظه ای پیدا نموده ودر نتیجه اطلاعات باارزشی در این زمینه در اختیار ارزیاب قرار خواهد داد ولی از آنجا که چگونگی انجام چنین ارزیابی مستلزم دقت وتوجه کافی فرد مورد آزمون می باشد وکودکان عقب مانده ی ذهنی طرز انجام سطوح پیچیده ترحرکات Diadochokinesis ناتوان می باشد. از شرح کامل این مورد از ارزیابی اندامهای محیطی گفتارصرف نظر کرده وخواننده را جهت کسب اطلاعات بیشتربه مطالعه مقالات وکتب ارزشمند در ارتباط با ارزیابی ودرمان اختلالات تولیدی دعوت می نمائیم.
2-ارزیابی سرعت حرکاتnon-verbal اندامهای تولیدی گفتار:در این قسمت ارزیابی سرعت حرکات لبها زمانی که به صورت کشیده (مثل زمانی که واکه/i/ تولید می شود)وسرعت انجام حرکات زبان هنگامی که قسمت قدامی زبان (نوک ویاتیغه زبان) با سرعت به گوشه های لب (سمت چپ وراست) تماس پیدا می کند ویا با سرعت وبه نوبت با لب بالا وپایین خارج دهان تماس داده می شود میتوان انجام حرکت ذکر شده زبان را بار دیگر در داخل دهان نیز انجام داد. همچنین حرکات عمودی فک پایین به صورت باز و بسته کردن دهان نیز ارزیابی میشود. در این ارزیابی نیز زمان انجام هر یک از حرکات فوق ثابت فرض شده و حدود 5 یا7 ثانیه میباشد. تعداد دفعاتی که فرد مورد نظر آزمون توانایی انجام حرکت را در زمان ذکر شده دارا می باشد ثبت میشود.
ج- ارزیابی قدرت عملکرد اندام های تولیدی گفتار:
ارزیابی قدرت عملکرد اندام های تولیدی گفتار زمینه دیگری از ارزیابی ویژگی های اندام های تولیدی گفتار میباشد که آزمونگر میزان قدرت عملکرد لب هب، زبان و فک را مورد بررسی قرار میدهد.
1-ارزیابی قدرت عملکرد لب ها-بر این منظور آزمونگر از فرد مورد آزمون می خواهد که لب هایش را محکم روی هم نگه دارد و آزمونگر با انگشت شست خود، سعی در جدا کردن لب پایین از بالا دارد و یا از کودک می خواهد که لب ها را به ترتیب و به حالتی که واکه های /u/و /i/ بیان میشوند، در آورد و آزمونگر در هر مورد، سعی در خارج ساختن لب ها از وضعیت مربوطه(از طریق حرکت مخالف حرکت لب ها) می نماید و مدت زمانی را که کودک در مقابل حرکت مخالف دست آزمونگر مقاومت کرده و از تغییر وضعیت لب هایش جلوگیری بعمل می آورد، در برگه ارزیابی ثبت خواهد شد.
2-ارزیابی قدرت عملکرد زبان: ارزیابی قدرت عملکرد زبان در دو وضعیت خارج و داخل دهان مورد بررسی قرار می گیرد. آزمونگر از فرد مورد آزمون می خواهد تا زبانش را از دهان خارج کند(بدون اینکه تماس با لب ها داشته باشد) و سپس با obselong سعی در فشار آوردن به زبان در جهت مخالف حرکت زبان (یعنی فشار زبان به سمت داخل) راداردودرمورد دیگرآزمونگرobselomg را به کنا ره های زبان تکیه داده و از حرکت زبان به سمت چپ و راست جلوگیری بعمل می آورد به منظور ارزیابی قدرت عملکرد زبان داخل دهان از کودک می خواهند که قسمت قدامی زبانش را به سطح داخلی گونه ها در هر یک از طرفین صورت(چپ و راست) تماس داده و فشار آورد و آزمونگر با انگشت شست خود سعی در فشار آوردن زبان در جهت عکس حرکت آن (یعنی فشار زبان به سمت داخل) را دارد. در هر یک از حرکات ذکر شده زبان، مدت زمانی را که کودک در مقابل حرکت مقابل دست یا obselongآزمونگر مقاومت کرده و وضعیت مربوطه زبانش را حفظ میکند در برگه ارزیابی ثبت خواهد شد.
3- ارزیابی قدرت علکرد فک: آزمونگر از کودک می خواهد تا دهان خود را باز کرده و در مقابل حرکت دست او که سعی در بستن دهان او دارد، مقاومت ورزد و یا در مقابل حرکت دست درمانگر که سعی در متمایل ساختن فک تحتانی به سمت هر یک از جهات راست و چپ را دارد، مقاومت کند. زمان مقاومت کودک در مقابل هریک از حرکات فوق به طور جداگانه در برگه ارزیابی ثبت میشود.
دکترجعفر معصومی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
راههای تماس:
09146590651 09143162621 33371869
